Postępowanie przed sądami pracy w Niemczech ma pewne szczególne cechy. Niemieckie sądy pracy są organami właściwymi w przypadku sporów wynikających z niemieckiego prawa pracy. Zasadniczo są to spory wynikające z stosunku pracy w Niemczech.
Co dokładnie należy do właściwości sądu pracy reguluje § 2 ustawy o sądach pracy (ArbGG). Do pewnego stopnia sądy pracy w Niemczech są również sądami odpowiednimi do rozstrzygania sporów wynikających z niemieckich układów zbiorowych. Ponadto sądy pracy rozstrzygają spory z zakresu prawa pracy w postępowaniu układowym.
Właściwość sądu jest często kwestionowana w praktyce, gdy chodzi o prezesów zarządu. Niemiecka ustawa o sądach pracy w § 2 wyraźnie przewiduje, że sądy pracy są właściwe do rozstrzygania sporów pracowniczych. Z kolei niemiecka definicja pracownika opiera się na § 5 niemieckiej ustawy o sądach pracy. W związku z tym osoba, która została wyznaczona do prowadzenia reprezentacji firmy, nie jest pracownikiem. W związku z tym dyrektor zarządzający w Niemczech nie jest co do zasady pracownikiem i właściwy jest niemiecki sąd cywilny, a nie sąd pracy. Fikcja ta przestaje jednak obowiązywać w przypadku zwolnienia dyrektora zarządzającego, w którym to przypadku właściwy może być niemiecki sąd pracy. Natomiast niemiecki sąd pracy jest zawsze właściwy dla pracowników kadry menedżerskiej, w tym kierowników wyższego stopnia. Należy jednak odróżnić od tego kwestię, czy istnieje ochrona przed zwolnieniem.
Kolejną kwestią, którą należy rozstrzygnąć z góry, jest kwestia sądownictwa lokalnego. W przypadku spółek handlowych może obowiązywać właściwość miejscowa oddziału w Niemczech lub miejsce wykonania pracy. Miejsce wykonania pracy oznacza miejsce, w którym praca ma być wykonana. Właściwy może być również sąd pracy, w którego okręgu pracownik zazwyczaj wykonuje swoją pracę.
Ważne jest, aby wiedzieć, że w Niemczech nie ma obowiązku reprezentowania przed sądem pracy przez adwokata. W związku z tym formalnie nie jest konieczne korzystanie z pomocy adwokata przed sądem pracy. Przynajmniej w pierwszej instancji. Ponadto, zgodnie z prawem niemieckim, także przedstawiciele związków zawodowych w Niemczech lub zrzeszeń pracodawców mogą działać jako pełnomocnicy procesowi. Przed sądami krajowymi i Federalnym Sądem Pracy istnieje jednak obowiązek reprezentacji przez adwokata. Również przedstawiciele niemieckich związków zawodowych i stowarzyszeń pracodawców są uprawnieni do występowania w charakterze pełnomocników.
Pozew w sądzie pracy w Niemczech może zostać złożony przez pełnomocnika procesowego, osobiście lub za pośrednictwem punktu składania wniosków prawnych przy niemieckich sądach pracy. Osobiste wniesienie pozwu może być problematyczne ze względu na wysokie wymagania formalne. Bariery językowe mogą również utrudnić złożenie pozwu, ponieważ pozew musi być złożony w języku niemieckim. Ze względów finansowych bardziej sensowne może być złożenie pozwu za pośrednictwem punktu obsługi prawnej (Rechtsantragsstelle), który istnieje przy wszystkich niemieckich sądach pracy. Jeżeli skarga została wniesiona za pośrednictwem punktu obsługi prawnej (Rechtsantragsstelle), urzędnik sądowy (Rechtspfleger) sporządza skargę w języku niemieckim i wnosi ją do sądu. Jest to usługa bezpłatna. Wadą jest natomiast to, że na rozprawie ugodowej jesteście Państwo zdani sami na siebie. Sama skarga to, najprościej mówiąc, kawałek papieru, na którym jest napisane, czego skarżący chce od drugiej strony. Pozwany i jego reprezentacja muszą być dokładnie nazwani, a skarga musi zawierać zrozumiałe wnioski. W przypadku zwolnienia z pracy w Niemczech jest to z reguły powództwo o ochronę przed wypowiedzeniem.
Po złożeniu skargi odbywa się przesłuchanie w postępowaniu ugodowym, co również jest cechą szczególną sądów pracy w Niemczech. Rozprawa polubowna musi być wyznaczona niezwłocznie w celu przyspieszenia postępowania. W praktyce oznacza to od jednego do trzech miesięcy. Zasadniczo na samym spotkaniu sadowym nie podejmuje się żadnej decyzji. Przesłuchanie ugodowe ma raczej na celu znalezienie polubownego rozwiązania. Niemiecki sąd będzie starał się doprowadzić do tzw. ugody między obiema stronami. Jeśli strony nie chcą lub nie mogą dojść do porozumienia, wyznaczony zostanie kolejny termin. Sąd niemiecki z reguły wyznacza ten termin rozprawy trzy do sześciu miesięcy po terminie ugodowym. Również tutaj niemiecki sąd wyznacza tzw. terminy do składania pism procesowych. Zasadniczo pozwany ma obowiązek w pierwszej kolejności odpowiedzieć na skargę w języku niemieckim w określonym terminie. Następnie obowiązkiem skarżącego jest ustosunkowanie się do stanowiska przedstawionego przez pozwanego.
Nasza rada: Najpóźniej na tym etapie postępowania sądowego powinien zostać włączony do sprawy pełnomocnik procesowy, który zna język niemiecki i polski. Aby móc sporządzać sensowne pisma procesowe, konieczne jest posiadanie solidnych kompetencji prawniczych i znajomości prawa niemieckiego. Pomimo wszystkich korzyści płynących z intensywnego wyszukiwania w Google, to po prostu nie może zastąpić rozsądnej reprezentacji prawnej na tym etapie.
Kolejną różnicą pomiędzy sądami pracy w Niemczech a sądami cywilnymi jest to, że w sądach pracy nie jest pobierana zaliczka na opłaty sądowe. W Niemczech złożony pozew zostaje przekazany nawet bez odpowiedniej zaliczki pieniężnej na koszty postępowania. Kolejną cechą szczególną jest to, że w pierwszej instancji strony nie muszą ponosić kosztów pełnomocnika procesowego przeciwnej strony. Każda ze stron musi opłacić tylko swojego własnego adwokata. Przepis ten ma na celu uniknięcie sytuacji, w której polscy pracownicy z uwagi na koszty unikają postępowania przed sądem pracy. W pierwszej instancji zostają rozdzielone tylko koszty sądowe. Jeśli dojdzie do ugody, zazwyczaj nie trzeba będzie płacić opłat sądowych.
Przebieg i zasady gry przed niemieckim sądem pracy są trudne do zrozumienia. Podstawy są proste. W szczegółach jest to jednak sprawa bardzo złożona z prawnego punktu widzenia. Proste roszczenia o wynagrodzenie mogą być również przeprowadzone bez prawnika. Jeśli jednak chodzi o zwolnienie z pracy w Niemczech lub inne skomplikowane sprawy, można jedynie zdecydowanie polecić skorzystanie z usług polskojęzycznego prawnika. Zasady gry są zbyt skomplikowane, aby je szybko wyjaśnić lub zrozumieć. Z reguły oznacza to oszczędzanie pieniędzy w złym miejscu, aby działać bez pomocy adwokata na terenie Niemiec.